COVID-19: Η τεχνολογία ως μέσο ελέγχου και καταπίεσης

hide and seek, diptyques part 1, Apostolis Rizos, 2018-2020

COVID-19:

Η τεχνολογία ως μέσο ελέγχου και καταπίεσης

Η τεχνολογία δεν είναι φύσει δημοκρατική. Οι επιδράσεις της στα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ιδιαίτερα σημαντικές ώστε να μας ωθούν να τις αναλογιστούμε σε ανθρωπιστικό και μεταναστευτικό πλαίσιο.

από την Petra Molnar*

δημοσιεύτηκε στο IDN-InDepth News και στο openDemocracy

Διάρκεια Ανάγνωσης: 6-7 λεπτά

Μετάφραση: Λιάνα Καρακώστα, Ευριπίδης Καραβασίλης

Επιμέλεια: Άντα Τρουλλάκη

Κείμενο ήχου-αφήγησης: Άντα Τρουλλάκη

Άνθρωποι σε διαρκή μετακίνηση που πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς και της μετανάστευσης έχουν συνδεθεί άρρηκτα εδώ και καιρό με την ιδέα ότι «φέρνουν» ασθένειες και αρρώστιες. Σε περιόδους πανδημίας αλλά και σε γενοκτονίες, άνθρωποι που διασχίζουν σύνορα είτε από ανάγκη είτε από επιλογή στοχοποιούνται. Αποκαλούνται με λεξιλόγιο Αποκάλυψης ως «πλημμύρα» ή «κύμα», ρητορική που αναδεικνύει έτσι την ανεξέλεγκτη ξενοφοβία, τον ρατσισμό και τον ενστικτώδη φόβο προς το «Άλλο». Οι διαμορφωμένες αυτές ιδέες δεν είναι μονάχα εμφανώς εσφαλμένες. Νομιμοποιούν επιπλέον την εκτεταμένη κρατική εισβολή καθώς και τις ολοένα και περισσότερο σκληροπυρηνικές πολιτικές παρακολούθησης και τυφλής πίστης στην τεχνολογία για τη διαχείριση του μεταναστευτικού.

Αυτές οι πρακτικές γίνονται ολοένα και πιο εμφανείς στην τρέχουσα παγκόσμια μάχη εναντίον της πανδημίας του Covid-19.

Μέσα σε λίγες ημέρες, έχουμε δει την εταιρεία “Big Tech” να παρουσιάζει πληθώρα "λύσεων" για την καταπολέμηση του κορονοϊού που λυμαίνεται την υφήλιο. Μεταξύ άλλων συμπεριλαμβάνονται εργαλεία παρακολούθησης και αυξημένη εποπτεία μέσω υπερσύγχρονων τεχνολογιών. Σε συνδυασμό με μια πρωτόγνωρη επίδειξη κρατικής ισχύος με την πρόφαση της "κατάστασης εξαίρεσης", η επιστράτευση λύσεων από τον ιδιωτικό τομέα αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο για σοβαρή παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων και ατομικών ελευθεριών. Παρόλο που τα μέτρα έκτακτης ανάγκης νομιμοποιούνται –όταν βασίζονται στην επιστήμη και την ανάγκη προστασίας της υγείας και της ασφάλειας- η ιστορία έχει δείξει πως τα κράτη κάνουν καταχρήσεις σε «καιρούς εξαίρεσης». Τέτοιες παραβιάσεις συχνά διευκολύνονται από τις νέες τεχνολογίες, ειδικά όταν μιλάμε για περιθωριοποιημένες κοινότητες.

Η ιστορία έχει δείξει πως τα κράτη κάνουν καταχρήσεις

σε «καιρούς εξαίρεσης»

Η ανάγκη για εντοπισμό και καταγραφή των ατόμων που μεταναστεύουν σε έναν άλλο τόπο δικαιολογεί και τη μεγαλύτερη χρήση τεχνολογίας και συλλογής δεδομένων στο όνομα της παγκόσμιας υγείας και της εθνικής ασφάλειας. Δικαιολογείται αν θέλετε, ακόμα και στο πλαίσιο του αλτρουισμού και της προόδου. Ωστόσο, η τεχνολογία δεν είναι φύσει δημοκρατική και οι επιδράσεις της στα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ιδιαίτερα σημαντικές ώστε να τις αναλογιστούμε σε ανθρωπιστικό και μεταναστευτικό πλαίσιο.

Ακόμη και πριν από την τρέχουσα πανδημία, είχαμε βιώσει επανειλημμένα την παγκόσμια εξάπλωση της «τυφλής πίστης στην τεχνολογία για την επίλυση προβλημάτων», όπως το μεταναστευτικό λόγου χάρη. Πρόκειται για τεχνολογικά πειράματα που συμβαίνουν σε πολλά σημεία ενός μεταναστευτικού ταξιδιού. Πολύ πριν άνθρωποι περάσουν τα σύνορα, χρησιμοποιούνται αναλύσεις Μαζικών Δεδομένων για την πρόβλεψη της πορείας των μεταναστών, ενώ, στην περίπτωση των προσφύγων, συλλέγονται βιομετρικά δεδομένα. Στα σύνορα, οι ανιχνευτές ψευδούς τεχνητής νοημοσύνης και η αναγνώριση προσώπου αρχίζουν να σκανάρουν τα πρόσωπα των ανθρώπων για σημάδια εξαπάτησης. Μετά τα σύνορα, χρησιμοποιούνται αλγόριθμοι σε πολύπλοκες διαδικασίες λήψης αποφάσεων σχετικά με τη μετανάστευση και τον καθορισμό του status των προσφύγων, που συνήθως διενεργούνται από ανθρώπους.

      Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ, η εταιρεία ανάλυσης προσωπικών δεδομένων Palantir προμηθεύει την αμερικανική Υπηρεσία Μετανάστευσης και Τελωνείων (ICE) με τεχνολογικό εξοπλισμό για τη διευκόλυνση των απελάσεων και των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των παράνομων μεταναστών. Έτσι, χωρίζουν πολλές φορές τα παιδιά από τις οικογένειές τους, έχοντας επιπλέον προκαλέσει τον θάνατο τουλάχιστον 24 ατόμων που βρίσκονταν υπό κράτηση. Άλλες κρατικές αρχές, όπως στον Καναδά και το Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν αρχίσει να πειραματίζονται με την αυτοματοποιημένη λήψη αποφάσεων όσον αφορά τις αιτήσεις μετανάστευσης και θεώρησης visa. Η πρόσφατη έρευνά μας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο έχει δείξει ότι αυτές ακριβώς οι προκαταλήψεις στη χρήση της τεχνολογίας αποτυγχάνουν να συλλάβουν τον περίπλοκο χαρακτήρα των αιτήσεων μετανάστευσης και αναγνώρισης του καθεστώτος των προσφύγων. 

      Σε ορισμένες περιπτώσεις, η αυξημένη χρήση τεχνολογίας στα σύνορα μπορεί να οδηγήσει και σε αυξημένους θανάτους. Τα λεγόμενα «έξυπνα σύνορα» προωθούνται ως οι πλέον αποτελεσματικοί και εκτεταμένοι τρόποι ελέγχου της μετανάστευσης. Στα τέλη του 2019, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής -γνωστός ως Frontex- ανακοίνωσε μία νέα στρατηγική για τη διαχείριση των συνόρων, που βασίζεται στο αυξημένο προσωπικό και τις νέες τεχνολογίες. Αυτή η στρατηγική περιλαμβάνει το πρόγραμμα ROBORDER, το οποίο «στοχεύει στη δημιουργία ενός πλήρως λειτουργικού συστήματος αυτόνομης επιτήρησης των συνόρων με μη στελεχωμένα κινητά ρομπότ, συμπεριλαμβανομένων των εναέριων, θαλάσσιων, υποβρύχιων και επίγειων οχημάτων». Στις ΗΠΑ, παρόμοιες τεχνολογίες «έξυπνων συνόρων» έχουν χαρακτηριστεί ως μία πιο «ανθρώπινη» εναλλακτική στις εκκλήσεις της διακυβέρνησης του Trump για ένα «φυσικό» τείχος.

Ωστόσο, οι τεχνολογίες αυτές μπορεί να έχουν καταστροφικά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, οι πολιτικές για συνοριακούς ελέγχους που χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες ανίχνευσης κατά μήκος του συνόρων Η.Π.Α – Μεξικό, στην ουσία έχουν διπλασιάσει τους θανάτους ατόμων που μεταναστεύουν και έχουν οδηγήσει τις μεταναστευτικές οδούς σε ένα πιο επικίνδυνο έδαφος μέσω της ερήμου της Αριζόνα. Κατά συνέπεια, σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο Jason De Leon, δημιουργείται ένα «έδαφος-ανοικτών-τάφων». Δεδομένου ότι ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ) έχει αναφέρει πως, εξαιτίας πρόσφατων ναυαγίων, περισσότεροι από 20.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να διασχίσουν τη Μεσόγειο από το 2014, μόνο να φανταστούμε μπορούμε πόσα περισσότερα πτώματα θα ξεβράσουν οι ακτές της Ευρώπης όσο η κατάσταση ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία οξύνεται.

          

hide and seek, diptyques, Apostolis Rizos, 2018-2020

Ο εντοπισμός των μεταναστών δικαιολογεί τη μεγαλύτερη χρήση τεχνολογίας και συλλογής δεδομένων στο όνομα της δημόσιας υγείας και της εθνικής ασφάλειας
 

Η πανδημία του Covid-19 θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τις ομάδες ατόμων που οδηγήθηκαν στη μετανάστευση, και ειδικότερα τους πρόσφυγες που ζουν σε ανεπίσημες εγκαταστάσεις ή σε «κλειστές δομές». Έχουν ήδη καταγραφεί περιπτώσεις στη Λέσβο, όπου εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες φιλοξενούνται από την έναρξη του πολέμου στη Συρία το 2011. Ωστόσο, ο εντοπισμός αυτών των ατόμων με τη χρήση νέας τεχνολογίας ή η απαγόρευση εισόδου υγειονομικών και εργαζομένων των ΜΚΟ  στα camps, δεν πρόκειται να σταματήσει την εξάπλωση του ιού. Αντ’ αυτού, χρειαζόμαστε ανακατανομή πόρων, ελεύθερη πρόσβαση στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για κάθε είδους μεταναστευτικό καθεστώς, όπως και περισσότερη αλληλεγγύη και καλοσύνη προς τα άτομα που εξωθήθηκαν στη μεταναστευση.

 

      Ο τεχνολογικός εξοπλισμός μπορεί γρήγορα να μετατραπεί σε εργαλείο καταπίεσης και παρακολούθησης, στερώντας έτσι από τον λαό την ασφάλεια και την αξιοπρέπεια, και συμβάλλοντας σε ένα παγκόσμιο κλίμα ολοένα και πιο εχθρικό απέναντι στις μεταναστευτικές ομάδες. Το σημαντικότερο όμως είναι πως, οι λύσεις που παρέχει η τεχνολογία δεν έχουν καμία σχέση με τις βαθύτερες αιτίες του εκτοπισμού, της καταναγκαστικής μετακίνησης, καθώς και της οικονομικής ανισότητας, όταν όλα αυτά επιτείνουν τις παγκόσμιες πανδημίες, όπως αυτή του Covid-19. 

      Σε καιρούς εξαίρεσης, όπως στην περίπτωση μιας παγκόσμιας πανδημίας, η υπεροψία της “Big Tech” να θεωρεί πως μέσω της τεχνολογίας της, έχει την απάντηση σε κάθε πρόβλημα, δεν είναι η λύση.

Ημερομηνία αρχικής δημοσίευσης: 1 Μαΐου 2020 
Πηγή: https://www.indepthnews.net/index.php/opinion/3505-covid-19-can-technology-become-a-tool-of-oppression-and-surveillance

*Η Petra Molnar τελεί καθήκοντα Διευθύντριας του Παγκόσμιου Προγράμματος Ανθρώπινων Δικαιωμάτων στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο.

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο openDemocracy. Οποιαδήποτε άποψη ή γνώμη που εκφράζονται παραπάνω είναι αποκλειστικά και μόνο της συγγραφέα και δεν συνάδουν αναγκαστικά με αυτές του IDN-InDepth News, όπου αναδημοσιεύθηκε το άρθρο.