Μετά το Lockdown: Η βιοπολιτική του Covid-19

spider of destiny, diptyque part 1, by Apostolis Rizos, 2018-2020

Μετά το Lockdown:  Η βιοπολιτική του Covid-19

από τον Nick Pearce*

The University of Bath Institute for Policy Research

Διάρκεια Ανάγνωσης: 5-6 λεπτά

Μετάφραση: Σάββας Μπεσταβασβίλι, Ειρήνη Αγορή Μουζίνα, Έλενα Νικολού

Επιμέλεια: Άντα Τρουλλάκη

Κείμενο ήχου – αφήγηση: Χάρης Παυλίδης

The Translation Project · Μετά το Lockdown: Η βιοπολιτική του Covid-19

Ερώτημα 1ο: Μήπως ο Covid-19 έχει περιορίσει τους ανθρώπους σε μία «γυμνή ζωή» (“bare life”), με μοναδικό σκοπό την επιβίωση και την «κατάσταση εξαίρεσης» να φαντάζουν πλέον κανονικότητα; 

Ερώτημα 2ο: Ή μήπως η πανδημία έχει ωθήσει τους πολίτες στην ανάληψη «ατομικής ευθύνης» και στον αλτρουισμό, μια «βιοπολιτική από τα χαμηλά», η οποία με τη σειρά της έχει συμβάλει στη λήψη πρωτόγνωρων μέτρων για την προστασία της δημόσιας υγείας;

Για να το θέσω διαφορετικά: είναι ο Victor Orban ή ο Andrew Cuomo αυτός που καθορίζει την πολιτική αντιμετώπισης του ιού;

Η συζήτηση που εξελίσσεται στη μαστιζόμενη από το Covid-19 Crisis Ιταλία, και συγκεκριμένα στις σελίδες του “Antinomi” και του “Quodlibet”, ακολουθεί τις σκέψεις του Ιταλού φιλοσόφου Giorgio Agamben, (μεταφράσεις στα Αγγλικά μπορείτε να βρείτε στο «European Journal of Psychoanalysis» εδώ). Ο Agamben υποστηρίζει ότι «μία ολόκληρη κοινωνία έχει συναινέσει στο να νιώθει ότι νοσεί, να αυτό-απομονώνεται, και να αναστέλλει τις φυσιολογικές συνθήκες ζωής, τις εργασιακές σχέσεις, τη φιλία, τον έρωτα, ακόμα και τις θρησκευτικές και πολιτικές πεποιθήσεις».

Η ευκολία με την οποία οι πολίτες συναίνεσαν σε αυτόν τον περιορισμό δείχνει ότι η νοσηρότητα προϋπήρχε στις κοινωνίες μας πολύ πριν ένας ιός περάσει από μία νυχτερίδα σε έναν αγρότη από το Χουμπέι. Μείναμε, λοιπόν, ως ανθρωπότητα με τον βιολογικό «φόβο να χάσουμε τη ζωή μας». Αυτός ακριβώς ο φόβος είναι που λειτουργεί σαν θεμέλιο της τυραννίας του τερατώδους Λεβιάθαν με το αναδυόμενο σπαθί του.

spider of destiny, diptyque, by Apostolis Rizos, 2018-2020

  

Ο Agamben, ωστόσο, δεν συμφωνεί πλήρως με την παραπάνω θεωρία. Αντί για κοινωνική παραίτηση, η πανδημία αποκάλυψε τη γενναιοδωρία των πολιτών και την ικανότητα συλλογικής κινητοποίησης. Οι αληθινά φιλεύσπλαχνοι πολίτες είναι αυτοί που κρατούν αποστάσεις, αφήνουν καλάθια με φαγητό έξω από την πόρτα ατόμων που έχουν ανάγκη στη γειτονιά, και ρίχνονται εθελοντικά στην πρώτη γραμμή των υπηρεσιών υγείας. Η ιδέα μιας «γυμνής ζωής» χρησιμοποιείται καλύτερα για να περιγράψει την εικόνα των συνταξιούχων που περιμένουν για έναν αναπνευστήρα ή ένα κρεβάτι στη ΜΕΘ, σε ένα δημόσιο σύστημα υγείας που, λόγω μιας δεκαετίας μέτρων λιτότητας, έχει απογυμνωθεί από πόρους. «Όλα όσα γίνονται είναι κυρίως προληπτικά…στις κοινωνίες που ζούμε είναι απαράδεκτο να πεθαίνουν μέσα σε έναν χειμώνα τρεις φορές περισσότεροι άνθρωποι από το φυσιολογικό. Πρόκειται για μια βιοπολιτική -με άλλα λόγια ηθική- επιλογή». Εν μέσω αυτής της κρίσης, είναι πιθανόν να αντικρίσουμε την αυγή μια νέας πολιτικής, που αφενός δομείται στη συλλογική ανθεκτικότητα και αφετέρου σε μία καινοτόμα κυβέρνηση που στοχεύει στο δημόσιο συμφέρον.

Νωρίτερα φέτος, όταν η πόλη της Γουχάν βρισκόταν σε καραντίνα, η συζήτηση αυτή συνήθως τοποθετούνταν στο πλαίσιο πρακτικών και μεθόδων για αυστηρό έλεγχο του κινεζικού πληθυσμού, και των ορθολογικών στρατηγικών δημόσιας υγείας των Δυτικών φιλελεύθερων δημοκρατιών. Ωστόσο, η επακόλουθη επιβολή lockdown στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, σε σύγκριση με την επιτυχία των κυβερνήσεων της Ανατολικής Ασίας στον περιορισμό και την καταστολή του ιού, άλλαξε τους όρους της συζήτησης. Τώρα, τα επιχειρήματα εξαρτώνται από την αποτελεσματικότητα των διαφορετικών στρατηγικών για την αντιμετώπιση του ιού, και τον περιορισμό των θανάτων, καθώς επίσης τίθεται το ερώτημα για το τι είδους καθεστώτα δημόσιας υγείας θα διαμορφωθούν  μετά το lockdown, είτε στην Ανατολή, τη Δύση ή τον Παγκόσμιο Νότο. 

Αναδύονται ήδη νέες υποδομές διαχείρισης του πληθυσμού. Στη Γερμανία, επιστημονική ομάδα υποστήριξε ότι μαζικές δοκιμές για αντισώματα κορωνοϊού θα δώσουν στις δημόσιες αρχές τη δυνατότητα έκδοσης «διαβατηρίων ανοσίας» που θα επιτρέπουν στα άτομα που τα κατέχουν να επιστρέψουν στη δουλειά και την κοινωνική αλληλεπίδραση, μια στρατηγική την οποία προφανώς θέλει να ακολουθήσει και το Ηνωμένο Βασίλειο. Στην Κίνα, τη Νότια Κορέα και αλλού, υπάρχουν ήδη ψηφιακές εφαρμογές για τον εντοπισμό της επικινδυνότητας του ιού και τη διαχείριση των μετακινήσεων του πληθυσμού. Όλα αυτά έχουν πράγματι διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην αντιμετώπιση της πανδημικής κρίσης. Στο Ισραήλ, έχει γίνει ρητός συσχετισμός μεταξύ των τεχνολογιών ασφαλείας και του ελέγχου πανδημίας. Δεδομένα γεωγραφικής τοποθεσίας από κινητές τηλεφωνίες, ήδη αποθηκευμένα από υπηρεσίες ασφαλείας, θα χρησιμοποιηθούν για να παρακολουθούνται οι κινήσεις και οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις των μολυσμένων ατόμων. 

Όσο η οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα θα ανακάμπτουν, οι έλεγχοι μετανάστευσης πιθανόν να στραφούν από γενικές απαγορεύσεις για αφίξεις επιβατών και υποχρεωτικής καραντίνας σε καθεστώτα επιλεκτικής θεώρησης διαβατηρίων, ενώ θα επιβληθούν στα αεροδρόμια μέτρα διαχωρισμού των ατόμων που ταξιδεύουν. Χώρες μπορεί να ταξινομηθούν για παροχή βίζας ανάλογα με το μέγεθος των επιπτώσεων του ιού σε αυτές, ή ανάλογα με τα άτομα που διαθέτουν πιστοποιητικά ανοσίας. Η αρχιτεκτονική των αεροδρομίων θα αναδιαμορφωθεί, ώστε να εγκατασταθούν έλεγχοι θερμοκρασίας και διαχωρισμένες πύλες άφιξης. Όλο και περισσότερο, το επιβατικό κοινό θα παρακολουθείται στα μέσα μαζικής μεταφοράς και τα ταξί, καθώς αποχωρεί από το αεροδρόμιο, ενώ οι «έξυπνες πόλεις» θα ενσωματώσουν την παρακολούθηση της δημόσιας υγείας στο αστικό περιβάλλον. Τέλος, θα χρησιμοποιούνται αλγόριθμοι για την παροχή πληθυσμιακών δεδομένων σχετικά με τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού.

Εάν πολλά από τα παραπάνω φαντάζουν ως μια ψηφιακά κωδικοποιημένη «γυμνή ζωή», η κρίση έχει γεννήσει εναλλακτικές δυνατότητες, όπως μία ανανεωμένη παγκοσμιότητα στα συστήματα κοινωνικής ασφάλειας, μία αυξημένη επένδυση στις υποδομές και στις υπηρεσίες δημόσιας υγείας, έναν νέο νομιμοποιημένο ρόλο του κράτους στην οικονομία, καθώς και προοδευτικά βήματα στην κοινωνική διαφάνεια, την καινοτομία και την παγκόσμια συνεργασία. Επιπλέον, μια δημοκρατική βιοπολιτική έχει διαμορφωθεί στον διαδεδομένο επιστημονικό κριτικό έλεγχο, και στις στρατηγικές χάραξης πολιτικής, τις οποίες ακολουθούν διάφορες κυβερνήσεις.

Εν αντιθέσει με τον Agamben, μπορούμε να δούμε την πανδημία Covid-19 ως ένα κομβικό σημείο, στο οποίο οι προοπτικές για μετασχηματιστικές αλλαγές εξαρτώνται από τον τρόπο με τον οποίο οι υπάρχοντες θεσμοί αναδιαμορφώνονται από πολιτικούς παράγοντες. Η ιστορία μάς διδάσκει ότι οι πανδημίες αφήνουν πίσω τους κληρονομιές που διαρκούν για χρόνια, είτε αναφορικά με τις υποδομές δημόσιας υγείας, τα κράτη πρόνοιας ή με θέματα μεταναστευτικού και πληθυσμιακού ελέγχου. 

Ακόμη και όταν ένα εμβόλιο για τον Covid-19 γίνει ευρέως διαθέσιμο, δεν θα υπάρξει επιστροφή στην κανονικότητα προ κορονοϊού⋅ με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, το Covid-19 Crisis θα μας αφήσει κάποια κληρονομιά.

Ημερομηνία Δημοσίευσης: 1 Απριλίου 2020

Πηγή:http://blogs.bath.ac.uk/iprblog/2020/04/01/after-the-lockdown-the-biopolitics-of-covid-19/

*Σύντομο Βιογραφικό Σημείωμα:

Ο Nick Pearce είναι Καθηγητής Δημόσιας Πολιτικής και Διευθυντής του Ινστιτούτου Δημόσιας Πολιτικής (IPR), με έδρα το Πανεπιστήμιο του Bath.