Covid-19 Μέρος Β: Εξωγενής απειλή;

agent orange, diptyque part 1, by Apostolis Rizos, 2018-2020

Covid-19 Μέρος Β:  Εξωγενής απειλή;

 

από τον Tomaso Ferrando

δημοσιεύτηκε στο Critical Legal Thinking

Διάρκεια ανάγνωσης: 5-6 λεπτά

Μετάφραση: Λιάνα Καρακώστα

Επιμέλεια: Σταυρούλα Γιαριτζίδου

Κείμενο ήχου-αφήγηση: Χάρης Παυλίδης

The Translation Project · Covid-19 Μέρος Β: Εξωγενής απειλή;

Το αφήγημα του «εξωγενούς» και «συμμετρικού» πλήγματος

Ας ξεκαθαρίσουμε καταρχάς εδώ, τι σημαίνει «εξωγενές» και τι σημαίνει «συμμετρικό» ως προς τη χρήση των όρων στα συμφραζόμενα του Covid-19 Crisis. Όπως φάνηκε και στο γράμμα που έγραψε ο Πρόεδρος του Eurogroup στον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 24 Μαρτίου, το αφήγημα του σήμερα έχει να κάνει με το ότι ο κόσμος έρχεται αντιμέτωπος με ένα εξωτερικό γεγονός που χαρακτηρίζεται «εξωγενές και συμμετρικό». Κοντολογίς, δεν συνδέεται με τις βασικές έννοιες της αγοράς και της οικονομίας (έχει δηλαδή εξωγενή ή εξωτερική προέλευση), «χτυπά» κάθε χώρα με τον ίδιο τρόπο (συμμετρικό), και πρέπει να αντιμετωπιστεί με μια άμεση και συλλογική δράση που θα στοχεύει στην αποκατάσταση του status quo.

Covid-19 Crisis και Κραχ του 2008: Για τους ανθρώπους που είχαν την ευκαιρία να διαβάσουν κάποιες από τις δηλώσεις των οικονομικών εμπειρογνωμόνων Αμερικής και Ευρώπης, είναι πράγματι εμφανές ότι όλοι έχουν μάθει να λένε το ίδιο ποιηματάκι: «η τρέχουσα κρίση του Covid-19 είναι εξωγενής και συμμετρική και δεν έχει καμία σχέση με την οικονομική κρίση του 2008». Για όσους ανθρώπους δεν το έχουν ξεκαθαρίσει στο μυαλό τους, ας εμπεδώσουν σήμερα ότι πριν από δώδεκα χρόνια, η οικονομία ανετράπη από έναν συστημικό κίνδυνο, ο οποίος πήγαζε από ένα εσωτερικό πλήγμα που «χτυπούσε» χώρες ασύμμετρα. Σύμφωνα λοιπόν με αυτό το αφήγημα, η κρίση του 2008 και η τωρινή δεν παρουσιάζουν κανένα σημείο σύγκρισης. Ακόμα καλύτερα: εφόσον το σημερινό πλήγμα από τον Covid-19 είναι εξωγενές, μόλις το διορθώσουμε, όλα θα επανέλθουν στην κανονικότητα.  

Όπως η βιολογική πανδημία, έτσι και ο οικονομικός σεισμός ορίζεται ως μια κρίση, που προκαλείται από ένα εξωτερικό χτύπημα. Υπό το πρίσμα αυτό, η πανδημία θεωρείται μια ξαφνική και απρόβλεπτη αλλαγή ως συνέπεια ενός εξωγενούς παράγοντα, ο οποίος –αναπόφευκτα- εκτροχίασε την παγκόσμια οικονομία. Τόσο ο Κορονοϊός, που εισέβαλε από τις νυχτερίδες στο ανθρώπινο είδος, όσο και το lockdown ολόκληρων χωρών, που εισέβαλε στην ισορροπία της  παγκόσμιας αλυσίδας εφοδιασμού, περιγράφονται γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο ως «απρόβλεπτα συμβάντα». Υπό αυτές τις συνθήκες αιφνίδιας κρίσης, όπως ένας πόλεμος ή μια εισβολή, θα πρέπει να αγωνιστούμε αγόγγυστα, ώσπου η ισορροπία και η ευημερία να αποκατασταθούν.

Όταν η ευθύνη για την οικονομική κατάρρευση αποδίδεται στις απρόσμενες αλλαγές που προκλήθηκαν έξω από το οικονομικό σύστημα, αυτομάτως ενεργοποιούνται τρεις αλληλένδετες και στρεβλές πνευματικές διαδικασίες:
 

·     Αρχικά, υποθέτουμε ότι η οικονομία είναι εντελώς αποκομμένη και από την κοινωνία και από τον πλανήτη, λες και οτιδήποτε συμβαίνει στα κοινωνικά και περιβαλλοντικά συστήματα (π.χ. κλιματική αλλαγή, καταστροφές που αποδίδονται σε φυσικά φαινόμενα, πόλεμοι κ.τ.λ.) είναι ανεξάρτητο από την οικονομία, η οποία αντιμετωπίζεται μονοδιάστατα ως οργάνωση των συντελεστών παραγωγής.

·    Δεύτερον, καλούμαστε να βρούμε λύσεις και προτάσεις για να εσωτερικεύσουμε και να διορθώσουμε το εξωτερικό πλήγμα, παρά να εξερευνήσουμε τα λανθάνοντα ελαττώματα της οικονομίας και τον τρόπο με τον οποίο αυτή συντέλεσε στην εξάπλωσή του. Αν και η πλειονότητα έχει συνειδητοποιήσει ότι η οικονομική επιβράδυνση ενισχύει τις αδυναμίες κάποιων ανθρώπων, η κυρίαρχη πεποίθηση είναι ότι όλα μας τα προβλήματα θα επιλυθούν, μόλις η οικονομική μηχανή ανακτήσει τους ρυθμούς της.

· Τέλος, όταν χαρακτηρίζουμε ένα πλήγμα «εξωγενές» και «απρόβλεπτο», ασπαζόμαστε τη μεγαλορρημοσύνη σύμφωνα με την οποία χρειαζόμαστε λύσεις για να επιστρέψουμε σε μια πιο ανθεκτική «κανονικότητα», βασισμένη στην πιο αποτελεσματική χρήση των πηγών. Χρειάζεται μονάχα να γυρίσουμε στην προ-Κορονοϊού οικονομική κατάσταση, να εφαρμόσουμε τις ίδιες προϋποθέσεις και στόχους, να αποδεχθούμε την πιθανότητα εξάπλωσης της πανδημίας, και την ανάγκη εύρεσης τρόπων αποφυγής της μετάδοσής της (αλγόριθμοι, drones, μακροχρόνια κοινωνική απόσταση κ.τ.λ.). Το ρίσκο του να στοχεύουμε σε μια βιολογικά πιο ανθεκτική προ-Κορονοϊού οικονομία είναι ότι ομαλοποιούμε και παραμερίζουμε αντιπαραθέσεις, εντάσεις, ανισότητες, ευαισθησίες, αδυναμίες και αδικίες κάθε μορφής που επηρεάζουν την «κανονικότητα». Πείθουμε τον εαυτό μας ότι ο Covid-19 είναι η αιτία της κρίσης, όπως ήταν το παγόβουνο για τον Τιτανικό. Και όχι ο τρόπος με τον οποίο έχει κατασκευαστεί το πλοίο (σωστή αξιοποίηση κρεβατιών στα νοσοκομεία και έγκαιρη μέριμνα), η ταχύτητα με την οποία έπλεε (το αυξανόμενο χρέος και η αύξηση του μεγέθους και της επίδρασης του χρηματοοικονομικού τομέα σε σύγκριση με τους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας), η έλλειψη σωσίβιων λέμβων (άδεια κρεβάτια στις ΜΕΘ, ένα αύταρκες επισιτιστικό σύστημα, επαρκής ιατρικός εξοπλισμός και επιχειρήσεις ικανές να τον παράγουν), ο ιεραρχικός διαχωρισμός σε τάξεις, το σωφρονιστικό σύστημα κ.τ.λ.

agent orange, diptyque, by Apostolis Rizos, 2018-2020

Οι επιπτώσεις των παραπάνω είναι εμφανείς στα μέτρα που υιοθετήθηκαν στις ΗΠΑ και προτάθηκαν από τα ευρωπαϊκά Κράτη-Μέλη: διάθεση κονδυλίων στο σύστημα υγείας για την αγορά του προαπαιτούμενου εξοπλισμού, ώστε να αντιμετωπίσει το κύμα εισαγωγών στα νοσοκομεία· προσωρινή χρηματοδότηση για την οικονομική ενίσχυση του άνεργου πληθυσμού· πιστωτικές γραμμές σε επιχειρήσεις για να ξεπεράσουν το σοκ προσφοράς και ζήτησης· γεφύρωση επενδύσεων για να εγγυηθούν την επιβίωση των βιομηχανιών κατά τη διάρκεια του lockdown· προσωρινή αναστολή της εξόφλησης δανείων και χρεών. Όλα αυτά τα μέτρα προσεγγίζουν την τωρινή κατάσταση ως μία παροδική και απαιτητική πρόκληση σε μία -κατά τα άλλα- ακμάζουσα, ενεργητική και καλά οργανωμένη κοινωνικό-οικονομική πορεία.

Ωστόσο, πιστεύουμε με βεβαιότητα ότι το σοκ ήταν εξωτερικό; Ή ότι πράγματι οι εσωτερικές συνθήκες του κοινωνικό-οικονομικού status-quo δεν είχαν καμία σχέση με την ραγδαία εξάπλωση της βιολογικής και της οικονομικής κρίσης;

Ο Covid-19 είναι η μετάλλαξη ενός ιού που παρουσιάζεται σε άγρια ζώα και μολύνει τον ανθρώπινο οργανισμό. Ως εκ τούτου, έχει χαρακτηριστεί από την κοινωνία μας «εξωγενής». Ωστόσο, αν αναλογιστούμε τις συνθήκες υπό τις οποίες μεταδόθηκε ο ιός, είναι υποχρέωσή μας να επανεξετάσουμε αυτήν την υπόθεση.

Σύμφωνα με την πιο διαδεδομένη άποψη, ο ιός μεταδόθηκε στον άνθρωπο από ένα ζώο σε αιχμαλωσία, σε ένα wet market[1] της Γουχάν. Η πανδημία ξέσπασε σε μια αγορά τροφίμων, έναν χώρο που αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των ανθρώπινων κοινωνιών, και αντανακλά τη συμπεριφορά της ανθρωπότητας απέναντι στα ζώα. Κλουβιά. Εγκλεισμός. Κυριαρχία. Δεν υπάρχει τίποτα «το εξωτερικό» στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τη φύση και τα ζώα. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει εξωτερικότητα όταν εξετάζουμε την άρρηκτα συνδεδεμένη σχέση ανάμεσα στην κοινωνία και τη φύση. Κι αυτό γιατί το δίπολο «φύση-κοινωνία» εξετάζεται συνήθως μέσα από το πρίσμα οικονομικών θεωριών, όπως ο καπιταλισμός ή ο σοσιαλισμός, που μόλις και μετά βίας αγγίζουν επιφανειακά τη σχέση ανάμεσα στα δύο μέρη του δίπολου. Όταν ορίζουμε τον Κορονοϊό ως εξωτερικό παράγοντα, δημιουργούμε φανταστικά σύνορα που δεν αντανακλούν την κεντρική σημασία των ζώων και της φύσης (μαζί με το ανθρώπινο δυναμικό, το κεφάλαιο, κ.τ.λ.) στη δόμηση των οικονομικών και κοινωνικών μας συστημάτων. Όταν ορίζουμε την πανδημία ως εξωγενή, εθελοτυφλούμε απέναντι στις κοινωνικό-οικολογικές διασυνδέσεις που απαρτίζουν την οικονομία, και στην ανάγκη να αναθεωρήσουμε την ανθρώπινη προσέγγιση απέναντι στα ζωντανά και μη οικοσυστήματα.

Επιπρόσθετα, η διάδοση της πανδημίας και ο τρόπος με τον οποίο εξαπλώθηκε στον πλανήτη είναι συνδεδεμένα με πολιτικές αποφάσεις που πάρθηκαν (ή δεν πάρθηκαν) και που δικαιολογούνταν συχνά λόγω της ανάγκης να προστατευτεί η παραγωγικότητα και η ανταγωνιστικότητα. Η εξάπλωση της μόλυνσης (σε μέγεθος και ένταση) είναι το αποτέλεσμα ενδογενών πολιτικών διαδικασιών και οικονομικών αποφάσεων, παρά του ιού αυτού καθαυτού. Δεύτερον, η ένταση του οικονομικού σοκ είναι αδιαμφισβήτητα συνδεδεμένη με τη μορφή και τα χαρακτηριστικά της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας του καπιταλισμού ως ένα διασυνδεδεμένο, αλληλεξαρτώμενο και ιδιαίτερα εύθραυστο σύνολο παραγόντων, γεωγραφιών, νόμων και πηγών. Επιπλέον, η οικονομική ευθραυστότητα των εθνικών οικονομιών είναι ξεκάθαρα συνυφασμένη με τα υψηλά χρέη, την προαγωγή επεκτατικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που κινητοποιούνται με δάνεια και τη διαρκή αναζήτηση για οικονομική ανάπτυξη.

Το να ισχυριστούμε ότι η οικονομική κρίση είναι «εξωγενής», σημαίνει ότι μοιραία θα αγνοήσουμε τον ρόλο που διαδραματίζουν κοινωνικό-οικονομικές δομές, κανόνες και επιχειρηματικές στρατηγικές στο να απορροφούν ή να εντείνουν τις συνέπειες των lockdown και των επιβραδύνσεων. Θα θέλαμε κάτι τέτοιο;

Συνεχίζεται…

Ημερομηνία Δημοσίευσης: 8 Απριλίου 2020

Πηγή:https://criticallegalthinking.com/2020/04/08/lets-not-be-fooled-theres-nothing-external-symmetrical-in-the-global-economic-downturn/

*Σύντομο βιογραφικό σημείωμα

Ο Tomaso είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Οικονομικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Warwick. Η ακαδημαϊκή του έρευνα επικεντρώνεται στον ρόλο των δικηγόρων και της νομικής δομής στην κατασκευή και παγίωση της διεθνικής αγροδιατροφικής αλυσίδας εταιριών που βασίζεται στις εξής παρακτικές: την εμπορευματοποίηση, την ανισότητα, τις πολλαπλές εκμεταλλεύσεις, τις υπερβάσεις, τη μη βιωσιμότητα και την εξατομίκευση. Η Ουτοπία του περιλαμβάνει ένα μέλλον όπου τα τρόφιμα θα αποτελούν κοινό αγαθό, ενώ στα πιο πρόσφατα έργα του κάνει λόγο για τη δυνατότητα συλλογικής διαχείρισης του επισιτιστικού συστήματος, και τις επιπτώσεις του eco-labeling.

---

[1] wet market: λαϊκή αγορά με λαχανικά, φρέσκα ψάρια και κρεατικά. Σε ένα wet market διακινούνται και άγρια ζώα, τα οποία πολλές φορές θανατώνονται επί τόπου για τους πελάτες.