Περπατώ εις το δάσος: Πώς θα αποτρέψουμε μια μελλοντική πανδημία

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ
Περπατώ εις το δάσος:  Πώς θα αποτρέψουμε μια μελλοντική πανδημία,  προστατεύοντας τα δάση 

Urban Spaces: Paris, Heinz Troll Photography

Περπατώ εις το δάσος:

Πώς θα αποτρέψουμε μια μελλοντική πανδημία,

προστατεύοντας τα δάση

 

από τον Les Kaufman (συνέντευξη)*

δημοσιεύτηκε στο The Conversation

 

Διάρκεια ανάγνωσης: 7-8 λεπτά

Μετάφραση: Στέλα Καραφυλλίδου

Επιμέλεια: Σταυρούλα Γιαριτζίδου

Κείμενο ήχου-αφήγηση: Χάρης Παυλίδης

 

Σε πρόσφατο άρθρο στο περιοδικό Science, μία ομάδα βιολόγων, ιατρικών επιστημόνων, περιβαλλοντολόγων και οικολόγων παρουσίασαν μια σειρά μέτρων με στόχο τη μείωση των πιθανοτήτων εμφάνισης μελλοντικών πανδημιών, που, σε μεγάλο ποσοστό, προέρχονται από άγρια ζώα όπως οι νυχτερίδες. Υποστηρίζουν ότι η ετήσια επένδυση δισεκατομμυρίων δολαρίων σε προγράμματα μείωσης αποψιλώσεων –ένα μικρό μόνο ποσό των κονδυλίων για την αντιμετώπιση πανδημιών – θα περιορίσει το εμπόριο άγριων ζώων και θα δώσει μια απαραίτητη ανάσα στις δασικές κοινότητες. 

Ο Les Kaufman, καθηγητής βιολογίας στο πανεπιστήμιο της Βοστώνης και μέλος της εν λόγω επιστημονικής ομάδας, μίλησε στο «The Conversation» για όσα προκαλούν μια πανδημία, αλλά και για όσα μπορούν να την αποτρέψουν.

Ο Les Kaufman εστίασε κυρίως στις συνθήκες συνύπαρξής μας με τα άγρια ζώα και την ανάγκη προστασίας των δασών. Μας υπενθύμισε ότι το «Περπατώ εις το δάσος» δεν αποτελεί μόνο απόλαυση, αλλά και ευθύνη για τον άνθρωπο: για να περπατάμε και να απολαμβάνουμε το δάσος, πρέπει αυτό να συνεχίσει να υπάρχει και η άγρια ζωή να προστατεύεται.

 

Ποιος ο στόχος της έρευνας;

Συγκέντρωσα μία ομάδα ερευνητών από διάφορες συγγενικές επιστήμες και έθεσα το εξής ερώτημα: «Μπορούμε να καταστείλουμε την εμφάνιση παθογόνων παραγόντων που ενέχουν κίνδυνο πανδημίας; Θα μπορούσαμε άραγε να είχαμε προλάβει τον COVID-19»; 

Εκτιμάται ότι το κόστος αντιμετώπισης του COVID-19 θα ανέλθει σε δεκάδες τρισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως. Η ομάδα μας, πάλι, προτείνει ετήσια δαπάνη ύψους 22 έως 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε προγράμματα που θα μειώσουν την πιθανότητα εμφάνισης πανδημιών στα βάθη των τροπικών δασών.

Τουλάχιστον δύο παθογόνοι παράγοντες, που ενέχουν κίνδυνο πανδημίας, εμφανίζονται ανάμεσά μας ετησίως, και περίπου κάθε μία με δύο δεκαετίες, ένας από αυτούς πολλαπλασιάζεται, με αποτέλεσμα να ξεσπά μία παγκόσμια πανδημία. Ξεχνάμε πως ο HIV είναι ακόμα εκεί έξω. Ιοί όπως ο MERS και ο SARS-1 δεν ‘λύγισαν’ τις ΗΠΑ και συχνά αγνοούμε την ύπαρξή τους. Μπορούν, ωστόσο, να ξαναχτυπήσουν ανά πάσα στιγμή.

 

Στην πρόληψη ποιων μολυσματικών ασθενειών στοχεύει αυτή η έρευνα;

Εστιάζουμε στις ζωονόσους, λοιμώδη νοσήματα που μεταδίδονται από τα ζώα στον άνθρωπο. Το καλύτερο παράδειγμα είναι οι κορονοϊοί, οικογένεια ιών που προέρχονται από νυχτερίδες.

Για λόγους που τώρα αρχίζουμε να κατανοούμε, οι νυχτερίδες επιβιώνουν παρά τα ασυνήθιστα υψηλά ιικά φορτία τους. Κι αυτό γιατί το ανοσοποιητικό τους σύστημα διαφέρει από του ανθρώπου. Συνεπώς, όχι μόνο η εκδήλωση αλλά και η πορεία του ιού είναι διαφορετική σε νυχτερίδα και άνθρωπο. 

Οι νυχτερίδες είναι σημαντικοί επικονιαστές, καθώς συμβάλλουν στη γονιμοποίηση ανθέων. Θέλουμε, λοιπόν, να αφήσουν τα δάση, για να επικονιάσουν τα σπαρτά μας. Επιπλέον, τρέφονται με παράσιτα, γεγονός που καθιστά την παρουσία τους στα χωράφια μας ακόμα πιο ωφέλιμη. Σε αυτό το σενάριο, ο κίνδυνος εξάπλωσης ζωονόσων μειώνεται σημαντικά: δεν ερχόμαστε σε άμεση επαφή με το ζώο, δεν το μαγειρεύουμε και δεν το κλείνουμε σε κλουβί κοντά σε ζώα που τρώμε ή έχουμε κοντά μας.

 

Τι είδους πρακτικές οδήγησαν στην εξάπλωση των ζωονόσων;

Δάση αποψιλώνονται με ταχείς ρυθμούς, με κύριο στόχο τη δημιουργία καλλιεργήσιμων εκτάσεων για προϊόντα όπως το φοινικέλαιο αλλά και η ακακία. Τροπικά δάση ισοπεδώνονται και στη θέση τους χτίζονται δρόμοι. Στην πορεία, στήνονται επιχειρήσεις και αυξάνεται το κυνήγι και η διακίνηση άγριων ζώων, με αντάλλαγμα φάρμακα και οικόσιτα ζώα.

Άνθρωποι πηγαίνουν στα δάση, αιχμαλωτίζουν την άγρια πανίδα και τη φέρνουν στις αγορές, όπου άγρια και οικόσιτα ζώα στοιβάζονται το ένα δίπλα στο άλλο. Κάπως έτσι φτάνει ο ιός σε εμάς – από την άμεση επαφή με άγρια ή οικόσιτα ζώα που έχουν μολυνθεί.

Ξεσπάσματα νέων μολυσματικών ασθενειών οφείλονται και στην καταστροφή φυσικών οικοτόπων της άγριας πανίδας. Άγρια ζώα αναζητούν τροφή σε φάρμες και γεωργικές εκτάσεις μολύνοντας τα οικόσιτα, όπως συμβαίνει και στις πλωτές αγορές, τις ‘γέφυρες μόλυνσης’ του ανθρώπου. 

 

Urban spaces: London, Heinz Troll Photography

Πώς θα δικαιολογήσουν οι κυβερνήσεις τη δαπάνη δισεκατομμυρίων για την πρόληψη πανδημιών;

Μπορεί να ακούγεται μεγάλο ποσό, αλλά ας μην ξεχνάμε πως το κόστος μίας μόνο πανδημίας ανέρχεται σε τρισεκατομμύρια. Εάν δηλαδή υποθέσουμε ότι κάθε πανδημία κοστίζει 15 τρισεκατομμύρια, το κόστος πρόληψης είναι συγκριτικά μικρότερο από το κόστος αντιμετώπισής της. Η ετήσια επένδυση 30 δισεκατομμυρίων φαίνεται συνεπώς ασήμαντη μπροστά στις επιπτώσεις που μία μόνο πανδημία επιφέρει στην οικονομία. Φαίνεται μηδαμινή μπροστά στην ανθρώπινη οδύνη και τους χιλιάδες νεκρούς.

Πού θα έπρεπε να επενδυθούν τα χρήματα;

Στην έρευνά μας, μελετήσαμε το κόστος που προβλέπεται να έχει:

1.     η αναχαίτιση των αποψιλώσεων 

2.     ο περιορισμός του εμπορίου άγριων ζώων 

3.     η καταστροφή των δασών

 

Πολλά δευτερεύοντα οφέλη προκύπτουν από αυτές τις ενέργειες, δεδομένου ότι διατηρούμε τη βιοποικιλότητα, που φέρει με τη σειρά της πληθώρα πλεονεκτημάτων: 

1. προστατεύουμε τα δάση που απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα, μετριάζοντας την κλιματική αλλαγή

2. διακινούμε ανανεώσιμα δασικά προϊόντα, πλην της ξυλείας και, ιδανικά, του κρέατος άγριων ζώων, εκτός αν πρόκειται για τις ανάγκες τοπικών βιοτεχνιών

Στην πραγματικότητα, χρειάζεται να εστιάσουμε στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των δασικών κοινοτήτων. Οι κάτοικοι των περιοχών αυτών θα πρέπει να ζουν αξιοπρεπώς, να έχουν πρόσβαση σε καλή υγειονομική περίθαλψη και να μορφώνουν τα παιδιά τους, υιοθετώντας βιώσιμες πρακτικές διαχείρισης γης και εξασφάλισης μέσων διαβίωσης – πρακτικές που δεν βασίζονται στην καταστροφή οικοτόπων και βιοποικιλότητας. Θα πρέπει, με λίγα λόγια, να περιοριστεί η αποψίλωση και το εμπόριο άγριας ζωής, ώστε να οδηγηθούμε σε μια ελεγχόμενη αλληλεπίδραση μεταξύ ανθρώπου και μολυσμένων άγριων ζώων.

 

Τι μέτρα μπορούν να πάρουν οι κυβερνήσεις για την αποψίλωση;

Η επιβράδυνση ή και αναστροφή της αποψίλωσης άθικτων δασικών εκτάσεων, όπως ο Αμαζόνιος, θα ήταν κερδοφόρα και εφικτή με σωστή διαχείριση, θέσπιση νόμων και επιτήρηση από αέρος ή μέσω δορυφόρων. Στη Βραζιλία, ανάλογες πρωτοβουλίες ήταν πραγματικά επιτυχείς, δεδομένου ότι έως πρόσφατα, η αποψίλωση στη χώρα είχε περιοριστεί σημαντικά. Με τη νέα κυβέρνηση Μπολσονάρο, παρ’ όλα αυτά, πολύ μεγάλο ποσοστό αυτής της προόδου αναχαιτίστηκε και χάθηκε. 

Πρέπει, λοιπόν, να στρέψουμε το βλέμμα μας στα αποψιλωμένα δάση, αυτά που με ταχείς ρυθμούς σβήνονται από τον χάρτη. Να βρούμε τη θεραπεία για την ασθένεια που τους προκαλέσαμε και να τα βοηθήσουμε να μαζέψουν τα κομμάτια τους, έτσι ώστε τα άγρια ζώα να έχουν ένα μέρος να μείνουν και να μην περιπλανώνται σε κατοικημένες περιοχές. 

Τέλος, όπως προανέφερα, θα πρέπει να ενδιαφερθούμε για τις δασικές κοινότητες. Οι κάτοικοι των εν λόγω περιοχών δεν αντιλαμβάνονται τις πιθανές επιπτώσεις των καθημερινών τους δραστηριοτήτων — το κακό που κάνουν στον ίδιο τους τον εαυτό στην προσπάθειά τους να επιβιώσουν. Τι χρειάζονται επομένως; Ιατρική περίθαλψη, μόρφωση και έναν βιώσιμο τρόπο να εξασφαλίζουν τα προς το ζην.

 

Πώς μπορεί να περιοριστεί το εμπόριο κρέατος άγριων ζώων;

Η ρύθμιση των εμπορικών συναλλαγών και η επιδημιολογική επιτήρηση νοσημάτων της άγριας πανίδας θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμη. Αυτό συνεπάγεται περιπολίες κατά του λαθρεμπορίου στα δάση, αλλαγές στη λειτουργία των αγορών, αλλά και ενίσχυση των διεθνών νόμων για το παράνομο εμπόριο απειλούμενων ειδών ή ειδών προς εξαφάνιση. Συνεπάγεται, ακόμη, τη διαρκή χρηματοδότηση της επιδημιολογικής επιτήρησης νέων νοσημάτων που πλήττουν άγρια ζώα και ανθρώπους. Οι επιστήμονες πρέπει να μελετούν αδιάκοπα πληθώρα παθογόνων, ώστε να προλάβουν μελλοντικές πανδημίες. 

 

Πώς θα καλυφθεί το κόστος;

Οι λεγόμενες “ανεπτυγμένες” χώρες θα μπορέσουν να συνεισφέρουν και να καλύψουν το κόστος αυτό: οι ΗΠΑ, η Ευρώπη, η Ιαπωνία και φυσικά η Κίνα. Πολλοί και πολλές διαμαρτύρονται ότι πρόκειται περί αδικίας και υποστηρίζουν πως η Αμερική δεν θα έπρεπε να σπαταλά χρήματα προς όφελος άλλων. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Τα χρήματα αυτά τα επενδύουμε προς όφελος άλλων, αλλά και προς όφελος δικό μας. Προφυλασσόμαστε κι εμείς. Και το ποσό για το οποίο μιλάμε είναι ευκαταφρόνητο μπροστά στο τίμημα που θα κληθούμε να πληρώσουμε εάν κάνουμε πίσω. Όσο πιο δίκαιος ο επιμερισμός των ευθυνών, τόσο το καλύτερο.

Γιατί εάν θέλουμε να περπατάμε εις το δάσος, οφείλουμε, πρώτα απ’ όλα, να διασφαλίσουμε ότι αυτό θα βρίσκεται εκεί.

 *ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΥ:

Ο Les Kaufman είναι καθηγητής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης. 

Ημερομηνία πρώτης δημοσίευσης: 27 Ιουλίου 2020. Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στο The Conversation με διαφορετικές εικόνες.

 

Πηγή: https://theconversation.com/video-slowing-deforestation-is-the-key-to-preventing-the-next-pandemic-but-what-does-that-cost-143411?fbclid=IwAR2Jr38Hr6ypD7LJol78TQJ4OamLdmwgnWRiNhryHNwDofgdbD3PfUCu4Zs